تخریب اینترنتی فرهنگ

فراگیرشدن رسانه‎ها در آغاز قرن بیست و یکم و موضوع جدی نقش اینترنت در شکل‎دهی به فرهنگ، هویت و باورها و ارزش‎های اجتماعی، اهمیت پژوهش در این زمینه را افزایش داده است. در جامعۀ امروز ما،گرایش به اینترنت و استفاده از آن چنان رایج شده است که بیشتر خانواده ها،رایانۀ شخصی دارند و اعضای خانواده بخش زیادی از وقت خود را در استفاده از اینترنت سپری می کنند. اینترنت در میان همۀ گروه‎های اجتماعی اعم از زن و مرد، پیر و جوان، بی سواد و با سواد از جذابیت خاصی برخوردار است. در این نوشتار بر آنیم تا برخی آسیب‎های فرهنگی ناشی از استفاده بی‎ضابطه از این ابزار ارتباط جمعی را بررسی نماییم
• کم رنگ شدن ارزش های مترقی
هر جامعه صاحب ارزش‎هایی است که از فرهنگ آن ناشی می‎شود، ولی برخی از ارزش های مترقی در جوامع، به موجب تأثیر از فرهنگ بی‎بند و بار اباحه‎گر غرب در حال کم رنگ شدن هستند، ارزش‎هایی چون،حیا و عفت زن، اهمیت داشتن شخصیت انسان و نه جنسیتش و قبح عریان نمایی بدن.
در نتیجه رواج بوالهوسی است که فرستادن تصاویر مستهجن در میان جوامع اسلامی رشد می‎یابد، روابط آزاد دختر و پسر ترویج می‎شود، کم‎پوشی و عریانی در مهمانی‎ها و عروسی‎ها به ویژه در میان جوانان گسترش می‎یابد و در نهایت ارزش برخی کارها که سازنده ارتباطی سالم و مفید در میان افراد جامعه است، از بین می‎رود. همین وضعیت در گذر زمان به رشد انجام کارهای خلاف متعالی و ارزش های دینی و حتی ارتکاب به برخی جرم‎ها منتهی خواهد شد. (طارمی،1387).
دوستی و رابطۀ (خارج از عرف) دختران و پسران پیش از ازدواج، از معضلاتی است که به دلایل متعدد-به ویژه در دو دهۀ اخیر- در جامعۀ ما رو به فزونی گذارده است. در جوامع غربی، این دوستی‎ها، نه تنها با هیچ‎گونه منع قانونی و یا ممانعت اخلاقی و عرفی رو‎به‎رو نیست، بلکه در چارچوب فرهنگ لیبرالیستی حاکم بر آن جوامع، مورد تشویق هم قرار می‎گیرد، امّا بنابر تعالیم اسلامی، روابط میان افراد نامحرم تنها در چارچوب اقتضائات تعامل اجتماعی مجاز است و در این روابط باید حدود شرعی رعایت شود. از این‎رو، آنچه امروزه تحت عنوان دوستی دختر و پسر در جامعۀ ما در حال گسترش است، با آموزه های اسلام و اقتضائات جامعه اسلامی ناسازگار است. قرآن کریم به صراحت هم دخترانی را که به دوستی‎های مخفیانه با پسران روی می‎آورند و هم پسرانی را که به دوستی‎های مخفیانه با دختران روی می‎آورند به شدت مذمت کرده‎است. باید توجه شود که مقصود از مخفیانه بودن این دوستی‎ها، نامشروع بودن آنهاست، یعنی گویی انجام دهنده آن، خود را از شرع مخفی کرده‎است، نه اینکه اگر این دوستی‎های نامشروع آشکار و علنی شود اشکال ندارد. (در آیۀ 25 سورۀ نساء /آیۀ 5 سوره مائده) (سوزنچی،1392). یکی از معضلات اینترنت دامن زدن به همین دوستی‎های پنهانی است.
• گسترش اباحه‎گری 
حفظ حرمت قوانین اجتماعی و رعایت آموزه‎های اخلاقی از ریشه‎ای ترین اصول هر فرهنگ است. بدیهی است گسترش اباحه‎گری در فضای مجازی سرانجام بر میزان خودداری افراد جامعه از ارتکاب کارهای غیر اخلاقی و ناهنجار در فضای جامعه اثر خواهد گذاشت. منشأ برخی از کارهای خلاف اخلاق در سطح جامعه مباح شدن آن در  فضای مجازی است. (حسینی،1390).
• تضعیف فرهنگ های کم حضور
تأثیرپذیری جدی از هر نوع عرضه فرهنگی از ویژگی‎های فضای مجازی است. گرچه این فضا گذرگاه و بستر عرضۀ فرهنگ‎های گوناگون است، اما  فقط آن فرهنگی پیشتاز خواهد بود که حضور پررنگ‎تر و گسترده‎تری داشته باشد. حقیقت این است که فرهنگ بی‎بند و بار غرب در سراسر فضای مجازی سایه گسترانده و حکومت زبان انگلیسی موجب شده‎است که کاربران حاضر در فضای مجازی، ضمن درگیری با زبان انگلیسی حاکم، از زبان ملّی خود دور شوند. این وضعیت به صورت طبیعی موجب سیطرۀ فرهنگ غرب بر جوامع گوناگون، به ویژه جوامع اسلامی می‎شود. بدین وسیله ارزش ها، روش‎ها و هویت‎های مطلوب فرهنگ غربی به جوامع تزریق می‎شود و فرایند دگرگونی عناصر فرهنگی سرعت می‎گیرد.(طارمی، 1387).
• افسردگی، اضطراب و انزوای اجتماعی
کرات(Kraut) و همکاران در مطالعه طولی، مدلی ارائه کرده‎اند که بر اساس آن استفاده بیش از حد از اینترنت، انسان را از جامعه و ارتباطات اجتماعی واقعی دور می‎کند و با حذف نظامات اجتماعی و تسلط بر زندگی افراد می‎تواند موجبات احساس تنهایی و در نهایت افسردگی را فراهم آورند. (کرات و همکاران، 1996).
در تحقیقی با هدف تعیین رابطه میان استفاده آسیب شناختی از اینترنت و بروز علایم اضطراب و بی‎خوابی نشان داده شد که میان استفاده آسیب شناختی از اینترنت به طور کلی با بروز علایم اضطراب و بی‎خوابی و نیز مؤلفه های استفاده آسیب شناختی از اینترنت مانند اشتغال ذهنی، تعارض و مقابله با بروز علایم اختلال اضطراب و بی‎خوابی همبستگی معناداری وجود دارد. استفاده افراطی از اینترنت معمولاً با مفاهیمی مانند استفاده آسیب شناختی از اینترنت، اختلال اعتیاد به اینترنت، وابستگی به کامپیوتر، وابستگی آنلاین و اعتیاد سایبری، استفاده بیش از حد از اینترنت و استفاده مسئله ساز از کامپیوتر توصیف شده است. (مسعود نیا، 1390).
 یابارا(Ybarra) در مطالعه خود اضطراب را هم به‎عنوان نتیجه و هم به‎عنوان یک عامل خطر در استفاده از اینترنت معرفی کردند. آنها با مطالعه درباره جوانانی که استفاده جبری از اینترنت داشتند نشان دادند که هر مقدار جوانان احساس اضطراب بیشتری را در مدرسه گزارش کرده‎بودند، به همان اندازه استفاده از اینترنت به‎ویژه به صورت ارسال پیام نیز بالاتر بود. (یابارا 2005).
در نهایت باید گفت گسترش اینترنت در جامعه موجب بروز فرصت‎هایی جهت افزایش آگاهی افراد و حتی ایجاد اشتغال برای برخی از افراد شده است، ولی تهدیداتی نیز به همراه دارد. مثبت‎ترین پیامد اینترنت را می توان تسهیل و تسریع ارتباطات و تبادل اطلاعات دانست، منفی ترین پیامد آن را می توان به خطر افتادن حریم خصوصی افراد، منزوی‎شدن آن‎ها، ازهم پاشیدگی بنیان خانواده‎ها، اعتیاد به اینترنت دانست، همچنین اینترنت به دلیل تسهیل ایجاد روابط دوستانه و عاشقانه، در زمینه های غیر اخلاقی بسیار مورد توجه قرار گرفته و موجب سهولت خیانت در روابط زناشویی و ایجاد روابط نامشروع می‎شود. (شیرودی،1387).
نکتۀ آخر اینکه ما باید بدانیم که کنترل خارجی برای حفظ کردن عزیزانمان از آسیب های اینترنت کافی نیست، بلکه باید آموزش‎های اخلاقی و معنوی ما تا جایی باشد که افراد همواره خود را در محضر خدای تعالی ببینند و بدین ترتیب بیاموزند که در محضر حق گناه نکنند. امام خمینی (ره) نیز فرمودند: «عالم محضر خداست، در محضر خدا گناه نکنید.» ما تنها زمانی به این امر دست می‎یابیم که اطمینان حاصل‎کنیم که ایمان واقعی و ریشه دار در وجود افراد نهادینه شده است.

 

نگارندگان:
مهدیه سنایی فر(دانشجوی دکتری رشته برنامه ریزی درسی)
مرضیه سنایی فر

 

 

 

فهرست منابع
منابع
-امیدوار،ا.صارمی،ع (1381). اعتیاد به اینترنت، تهران،انتشارات تمرین
-حسینی،ع (1390). نقش اینترنت در تغییر ارزش های دینی. دین و رسانه،س 9،ش4.
-درگاهی،خ.رضوی،م (1386).اعتیاد به اینترنت و عوامل مؤثر بر آن در ساکنان منطقه 2 غرب تهران،فصلنامه پایش،سال ششم،شماره سوم، 272-265.
-دورانت، و (1381). (تاریخ تمدن، قیصر و مسیح)،ترجمه:عنایت،ح.داریوش،پ. سروش،ع.تهران،انتشارات علمی-فرهنگی.
-سعیدی،ع.شکیبا،1 (1384).روان شناسی و آسیب شناسی ارتباطات اینترنتی، تهران، انتشارات سنبله.
-سوزنچی،ح (1392).جنسیت و دوستی، مواجهه ای اسلامی با مسأله دوستی دختر و پسر،قم،نشر معارف.
-شجاعی،م (1387).روان شناسی و آسیب شناسی اینترنت، فصلنامه علمی-تخصصی روان شناسی در تعامل با دین،سال اول،شماره اول،115-142.
-شیرودی،م(1387). اینترنت و پیامدها.فصلنامه فلسفه و کلام،مربیان،شماره 28،183 تا 197.
-طارمی،م (1387). فضای سایبر؛آسیب ها و مخاطرات، رهاورد نور،ش 22.
-ماجراجو،م (1385). نیازها و حجاب دختران،قم،انتشارات عطر یاس.
-مزرعی جوشری،س (1388). بررسی جامعه شناختی تقابل بین فرهنگ و فناوری نوین ارتباطی «تلفن همراه و اینترنت»، کتاب ماه علوم اجتماعی ش 24.
-مسعود نیا،1 (1390). رابطه استفاده آسیب شناختی جبری از اینترنت با بروز علایم اضطراب و بی خوابی در میان اعضاء هیأت علمی دانشگاه یزد،فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی،شماره 61، 75-96.
-مطهری،م (1379). مسأله حجاب،تهران،انتشارات صدرا.

-Ktaut,R,scherlis,w.Mukhopadhyay,T,Manning,J. and Kiesler,s.(1996);"Home Net:A field Trial of Residential Internet services";proceedings of the CHI 96 conference (p.284291);
(Vancouver,B.C.,Canada,April 1318,1996),New York:Acm.

-Ybarra,M.L.,Alexander,c.and Mitchell,k.J.(2005);"Depressive symptomatology,Youth internet. Use, and online Interactions:A National survey";Journal of Adlescent Health,Vol.36,pp.9-1